علائم بیماری افسردگی شیدایی یا دوقطبی | جدید 1402

اختلال دو قطبی (به انگلیسی : bipolar disorder ) نوعی بیماری روانی است که شاخصه آن تغییرات شدید در حالات روحی فرد می باشد.

اختلال دوقطبی چیست ؟

اختلال دوقطبی که به آن افسردگی شیدایی هم گفته می شود، نوعی بیماری روانی است مشتمل بر یک یا چند بخش از شیدایی (جنون) و افسرده حالی شدید. این مرض سبب می گردد که خلق و خوی انسان از حالت بی نهایت «سرخوشی» و یا تحریک پذیری و تندمنزاجی به اندوهباری و ناامیدی بدل گردد و در این میان، دوره هایی هم هست که شامل خلق و خوی عادی و بهنجار است.اختلال دوقطبی درمان شدنی بوده و بهبودش امکانپذیرست.

اختلال دوقطبی مثلِ بسیاری دیگر از اختلال‌ها و مشکلاتِ روحی-عصبی، حرف و حدیثِ عوامانه دربارۀ اختلال دوقطبی زیاد است. خیلی از افرادِ جامعه (از هر قشری با هر سطحِ دانشی) بدونِ داشتنِ هرگونه اطلاعاتِ دقیق دربارۀ دوقطبی، درباره‌اش حرف می‌زنند

اختلال دوقطبی ممکن است برای کسانی که دچار چنین مرضی هستند، همسران آنان، اعضای خانواده، دوستان و کارکنان شان خیلی رنج آور باشد. اگر درمان موثر صورت نگیرد، اختلال دوقطبی با خطر روزافزون امراض قلبی همراه می شود. هرچند مرض مورد بحث، درمان مشخصی ندارد، ولی علاج شدنی و بهبودیافتنی است. امکان دارد افراد مبتلا به اختلال دوقطبی از پیوندهای موفقیت آمیز و مشاغل ارزشمند برخوردار باشند. آمیزه ای از داروها و روان درمانی به یاری بیشتر مردم می شتابد تا زندگی بارور و رضایت بخش خویشتن را از سر گیرند.

علت اختلال دوقطبی چیست؟

هرچند هنوز حلقه رابط ساختزادی (توارثی) ویژه ای برای حالت روانی موردنظر یافت نشده است، ولی پژوهش ها حکایت از آن دارند که ۸۰ تا ۹۰ درصد کسانی که از اختلال دوقطبی رنجورند، خویشاوندانی دارند که به گونه ای افسرده دلی دچارند.

درضمن بعید نیست که مردم احتمالا وارث تمایلی باشند که ابتلا به بیماری را درپی داشته و آنگاه براثر عوامل زیست محیطی، همچون رخدادهای محنت بار زندگی، پدید آید.

بروز اختلال دوقطبی نشانگر عدم تعادل زیست شیمیایی است که خلق آدمی را دگرگون می سازد. تصور می رود که این ناهمترازی ناشی از تولید نامرتب هورمون بوده و یا اینکه برخی مواد میانجی مغز موسوم به «انتقال دهنده های عصبی» که نقش پیام رسانی به یاخته ها (سلول ها) را به عهده دارند، دچار اشکال گردیده باشند.

نشانه های اختلال دوقطبی کدامند؟

شناخت و تشخیص اختلال دوقطبی غالبا دشوار است. علائم بیماری دوقطبی یا شیدایی این عارضه سبب می گردد که شخص نیرومندتر شده، اندیشه ها و نظرات به طرز باورنکردنی بلندپروازانه درسر بپروراند و کرداری براساس انگیزه ناگهانی یا بی محابا در پیش گیرد. این علائم که ممکن است به انکار این موضوع که اصولا مشکلی در پیش هست، بینجامند؛ احتمالا برای آدمی خوشایندند.

دلیل دیگری که تشخیص اختلال مورد بحث را دشوار می سازد، این است که امکان دارد علامت های آن، بخشی از مرض دیگری را نشان دهد و یا نمایانگر سایر ناراحتی ها همچون سوءمصرف موادمخدر، وضع تحصیلی نامطلوب و یادگیری های محل کار باشد.اختلال دوقطبی نوعا در نوجوانی یا اوایل دوران بلوغ شروع می شود و در برخی موارد در کودکی ظاهر گشته و در سرتاسر عمر ادامه می یابد. بیشتر اوقات به عنوان مرض شناخته نمی شود و مبتلایان بدان احتمالا سال ها بی جهت گرفتارش می گردند.

اختلال دو قطبی معمولا با ۳ علامت اصلی همراه است: مانیا (شیدایی)، هیپومانیا (جنون خفیف – نیمه شیدایی) و افسردگی.

مانیا یا شیدایی

سطح عواطف و احساسات در دوره مانیا شدت بالا است، آن ها هیجان زده، سرخوش و پرانرژی به نظر می رسند و ممکن است حالات زیر را از خود نشان دهند:

1. سرخوشی بیش از حد و ولخرجی
2. روابط جنسی نامشروع و خطرناک
3. مصرف مواد مخدر از علائم بیماری دوقطبی یا شیدایی

 هیپومانیا یا نیمه شیدایی

معمولا در اختلال دوقطبی نوع II دیده می شود، مشابه حالت مانیا با شدت کمتر است. برخلاف مانیا، در هیپومانیا فرد معمولا در روابط اجتماعی، کار و مدرسه دچار مشکل نمی شود اما نوسانات خلقی را تجربه خواهد کرد.

 افسردگی

افسردگی اختلال دو قطبی ممکن است با موارد زیر همراه باشد:

1. غم و اندوه شدید
2. ناامیدی
3. از دست دادن انرژی
4. عدم علاقه به کارهایی که قبلا از آن لذت می برده است
5. کم خوابی یا خواب زیاد
6. افکار خودکشی

گرچه اختلال دو قطبی بیماری نادری نیست اما به دلیل گسترده بودن علائم، تشخیص آن دشوار است.

انواع اختلال دوقطبی

به طور کلی اختلال دوقطبی به ۳ دسته اصلی تقسیم می شود:

اختلال دوقطبی نوع I

در این نوع دوقطبی حداقل یک دوره مانیا رخ می دهد و ممکن است قبل و بعد از آن، علائم افسردگی یا هیپومانیا را تجربه کند. این نوع اختلال دوقطبی در مردان و زنان به طور یکسان دیده می شود.

اختلال دوقطبی نوع II

در این نوع دو قطبی یک دوره افسردگی اصلی رخ می دهد که حداقل یک هفته طول کشیده و یک دوره هیپومانیا چهار روزه دارد. این نوع اختلال در زنان شایع تر است.

سیکلوتایمیافراد مبتلا به این نوع اختلال دوره های هیپومانیا و افسردگی را تجربه می کنند که علائم کوتاه تر و خفیف تری نسبت به مانیا و افسردگی نوع اول و نوع دوم دارد.

نشانه های افسردگی شیدایی

علائم شیدایی که امکان دارد درصورت درمان نشدن تا سه ماه طول بکشد، عبارتند از:

1. نیرو، توان، فعالیت، ناآرامی بیش از حد، اندیشه های زودگذر و تندگویی
2. عدم پذیرش این موضوع که همه چیز اشتباه است
3. «دلشادی» بی نهایت یا احساسات وجدآمیز. احتمال دارد شخص «از خوشحالی عرش را سیر کند» و هیچ عاملی ازجمله اخبار ناگوار یا رویدادهای حزن آور نمی توانند این «شادکامی» را برهم زند.
4. به آسانی خشمگین یا شوریده شدن
5. کاهش میل به خواب؛ شخص ممکن است چند روزی کم بخوابد یا اصلا به خواب نرود و در عین حال احساس خستگی نکند.
6. باورهای غیرواقعی به توانایی و قدرت شخصی؛ امکان دارد فرد دچار احساس اعتماد به نفس اغراق آمیز یا خوشبینی بی دلیل گردد. این حالت به برنامه های کاری بسیار بلندپروازانه و چنین باوری می انجامد که هیچ چیز قادر نیست وی را از انجام هر کاری باز دارد.
7. قضاوتی که به طرز غیرعادی ناعادلانه است؛ شاید انسان تصمیم نسنجیده ای بگیرد که احتمالا به پرداختن وی به فعالیت ها، نشست ها و موعدهای مقرر، رانندگی بی باکانه، کردار بی اختیار، خوش گذرانی و امور بازرگانی بی پایه و اساس منتهی شود.
8. دوره بی وقفه رفتاری که با وضع همیشگی متفاوت است؛ احتمال دارد لباس پوشیدن و عملکرد شخص با گذشته فرق کند، چیزهای مختلف جمع آوری نماید، به سر و وضع خودش بی توجه باشد، مشغله ذهنی اش نوشتن باشد یا دچار توهمات گردد.
9. افزایش تمایلات جنسی
10. سوء مصرف مواد مخدر، به ویژه کوکائین، الکل یا داروهای خواب آور.
11. رفتار تحریک آمیز، مزاحم یا پرخاشگرانه؛ اگر از بروز عقاید غرورآمیز مرد یا زنی جلوگیری گردد و یا چنانچه برنامه های اجتماعی اش رد شوند، چه بسا او خشمگین یا بدگمان شود.

نشانه های افسردگی

برخی افراد بعد از پشت سر نهادن مرحله شیدایی، خلق و خوی و رفتار بدهنجاری پیدا می کنند؛ با این حال، دوره افسرده سازی پدید می آید که علائم آن به قرار زیر است:

• ۱-اندوهگینی و نگرانی پیاپی، یا حال (وضع روانی) نابسامان
• ۲-خواب بسیار کم و یا خیلی زیاد و بیداری نیمه شب یا پگاه کاهش یا افزایش وزن و اشتها
• ۳-تقلیل علاقه یا لذت از بابت پرداختن به پاره ای فعالیت ها، از آن جمله امور جنسی
• ۴-زود آزاری (تحریک پذیری) یا ناآرامی(بی قراری)
• ۵-از نظر اندیشه، تمرکز، یادآوری یا تصمیم گیری در زحمت بودن
• ۶-خستگی یا کم توانی
• ۷-نشانه های دمادم بیماری های جسمی که درمان در مورد آنها بی اثرست (همچون دردهای مزمن یا اختلالات گوارشی)
• ۸-افکار مربوط به مرگ یا خودکشی، شامل انتحارهای ناموفق
• ۹-احساس گناه، بیجا، نومیدی یا بی ارزشی.

تشخیص اختلال دوقطبی

به طور کلی تشخیص اختلال دوقطبی سخت است چون نوسانات خلق و خو متفاوت است و این در کودکان و نوجوانان به مراتب دشوارتر می شود.

اختلال دوقطبی I معمولا شامل یک یا چند دوره مانیا یا ترکیب دوره های مانیا و افسردگی است، همچنین ممکن است دوره افسردگی اصلی داشته باشد یا نداشته باشد. اختلال دوقطبی II یک یا چند دوره افسردگی و حداقل یک دوره هیپومانیا دارد.

بیمار زمانی در دوره مانیا است که حداقل یک هفته با علائم آن درگیر بوده یا در بیمارستان بستری شود. همچنین علائم باید در اغلب ساعات شبانه روز در فرد دیده شود و دوره افسردگی اصلی نیز حداقل دو هفته طول می کشد.

عدم درمان اختلال دوقطبی باعث افزایش شدت بیماری شده و تعداد دوره ها افزایش می یابد، اما با انجام اقدامات درمانی فرد زندگی سالمی را تجربه خواهد کرد.

تست های تشخیص اختلال دوقطبی

برای تشخیص اختلال دوقطبی معمولا به انجام ترکیبی از تست ها نیاز است. از جمله:

معاینه جسمی؛ پزشک معاینه فیزیکی کامل انجام داده و ممکن است از آزمایش خون و ادرار برای رد کردن سایر احتمالات استفاده کند.

ارزیابی سلامت روان؛ ممکن است بیمار به یک روان پزشک ارجاع داده شود تا به بررسی نشانه های روانی اختلال دوقطبی در فرد بپردازد.

لیست رفتارها؛ اگر پزشک به اختلال دوقطبی در بیمار مشکوک باشد از او می خواهد احساسات مختلف خود در طول روز و مدت زمان آن ها و وضعیت خواب و خوراک خود را ثبت کند.

روش DSM؛ یک طرح کلی از علائم اختلالات روانی مختلف از جمله اختلال دوقطبی است که پزشک با بررسی نشانه ها در فرد و تطبیق آن با علائم موجود در لیست به تشخیص بیماری می پردازد.

درمان اختلال دوقطبی

اگرچه درمان قطعی اختلال دوقطبی امکان پذیر نیست اما با روش های دارویی، مشاوره و تغییراتی در سبک زندگی می توان علائم آن را برطرف کرد.
داروهای اختلال دوقطبی

1. داروهای رفع نوسانات خلق و خو مانند لیتیوم
2. داروهای ضد جنون مانند اولانزاپین (زیپرکسا)
3. داروهای ضد افسردگی و جنون مانند فلوکستین – اولانزاپین (سیمبیاکس)
4. بنزودیازپین ها، داروهای ضد اضطراب مانند آلپرازولام که می تواند برای درمان کوتاه مدت استفاده شود.

روان درمانی

که شامل موارد زیر است:

• درمان شناختی رفتاری؛ نوعی گفتگو درمانی که بیمار و مشاور درباره روش های مدیریت بیماری و مقابله با آن صحبت خواهند کرد.
• آموزش روانی؛ نوعی مشاوره روانی که به بیمار و خانواده او کمک می کند تا بیماری را بهتر درک کرده و با آن کنار بیایند.
• بررسی سبک زندگی؛ که شامل کنترل عادات روزمره مانند خواب، رژیم غذایی و ورزش می باشد.

مداوا برای بهبود انسان ضروری است. آمیزه ای از دارو، یاری کارشناسانه و پشتیبانی خانواده، دوستان و همتایان به مبتلایان اختلال دوقطبی کمک می کند تا هیجانات و رفتارشان را ثبات بخشند.بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی را می توان با دارو معالجه کرد. داروهای متداول در درمان بیماری موردنظر عبارتند از؛ «لیتیوم» که در مهار شیدایی (جنون) ۶۰ درصد از افراد گرفتار اختلال دوقطبی اثر دارد.

«اولانزاپین» (زیپرکسا) که داروی ضدروان پریشی است، شیوه درمانی نوین اختلال دوقطبی است. «کاربرمازپین» (تگراتول) و «دیوال پروتکس سدیم» (دپاکرته) که ثبات بخشندگان و ضدتشنج هایی هستند، در زمره سایر داروهای مصرفی اند. وانگهی، گاه داروی «بنزو دیازپاین» که برای رفع بی خوابی و درمان تیرویید تجویز می شود هم مفید است. ترک مصرف دارو و یا تغییر مقدار آن، بدون اطلاع پزشک معالج، مصلحت نیست.

پیشنهاد می شود که مبتلایان به پریشان حالی (اختلال دوقطبی) از رهنمودها، تحصیلات و حمایت کارشناسان بهداشت روانی سودجویند تا اینان را در پرداختن به روابط داری، خودپنداری (خودانگاره) سالم و تضمین پذیرش و پیروی از درمان کمک کند.

گروه های پشتیبانی و خودیار هم منابع انسانی ارزنده ای جهت فراگیری مهارت، احساس قبولی و اجتناب از انزوای اجتماعی شمرده می شوند. دوستان و اعضای خانواده باید به جمع حامیان بپیوندند تا بیماری را بهتر دریابند و به تشویق و جانبداری از عزیزان شان تداوم بخشند.

از روش های دیگر برای درمان اختلال دوقطبی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• الکتروشوک (ECT)
• داروهای خواب
• مکمل ها
• طب سوزنی
• تغییر سبک زندگی

دوقطبی‌ها برای ازدواج نامناسب هستند؟

تصور کنید می‌خواهید با کسی ازدواج کنید که دچار بیماری معده است. آیا ابتلای او به بیماری معده بر کلیتِ انسانی‌اش اثرگذار است؟ ممکن است گاهی به‌دلیلِ دردِ معده کج‌خلق شود یا هزینه‌های درمانی بر خانواده تحمیل کند یا اینکه نتواند یک کارِ ساده را انجام دهد.

اگر تصور می‌کنید آنچه گفته شد مانع از ازدواج با یک بیمارِ معده است، بهتر است در رویای‌تان دنبالِ همسرِ ایده‌آل بگردید. دوقطبی‌ها درجاتِ مختلفی دارند. دوقطبی‌های خفیف مثلِ شما انسان‌اند. دوقطبی‌های خفیف قادرند کارهای مهمی انجام بدهند.

آیا اختلال دوقطبی ارثی است؟

اختلال دوقطبی ممکن است از والدین به فرزند منتقل شود و تحقیقات نشان می دهد خطر ابتلا در افرادی که در خانواده فرد مبتلا دارند ۴ تا ۶ برابر بیشتر از سایرین است.

اگرچه نمی توان گفت هر فردی که دارای سابقه خانوادگی است به این بیماری مبتلا می شود یا افراد دیگر هرگز به این بیماری مبتلا نخواهند شد.

تهیه شده مجله اینترنتی رها فان