نشانه های پوکی استخوان + روش های درمان

نشانه های پوکی استخوان + روش های درمان

شناخت پوکی استخوان و راه های درمان آن

کلسیم پس انداز کن!

آدم تا وقتی کم سن و سال است، قدر سلامتی خود را نمی داند ولی وقتی پا به سن گذاشت، تازه متوجه می شود که سلامتی یکی از بزرگ ترین نعمت های زندگی است. گاهی برای اینکه فرد در ایام پیری دچار مشکلات جدی جسمی نشود، باید در دوران نوجوانی و جوانی کارهایی انجام بدهد که از این مشکلات جسمی پیشگیری کند. یکی از بیماری های شایعی که بیشتر افراد در سنین میان سالى و کهن سالى دچار آن می شوند، پوکی استخوان است.

شدت پوکی استخوان در افراد مختلف، متفاوت است و هر چه افراد در سنین پایین تر سبک زندگى ناسالمی داشته باشند، در سنین میان سالى و کهن سالى، بیشتر مستعد ابتلا به پوکی استخوان خواهند بود. «دکتر سید محسن خوش نیت»، فوق تخصص غدد و متابولیسم، مدرس دانشگاه و محقق پژوهشکده علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکى تهران شما را با پوکی استخوان و مشکلات ناشی از آن آشنا می کند.

هر روز سست تر از دیروز!

پوکی استخوان (Osteoporosis) یکی از بیماری های شایعی است که بسیاری از افراد در سنین بالا به آن مبتلا می شوند. پوکی استخوان درواقع کاهش توده ی استخوانى بدن محسوب می شود. استخوان ها در بدن ساختار خاصی دارند و از دو لایه تشکیل شده اند. درواقع استخوان یک لایه ى داخلی و یک لایه ى خارجی دارد. لایه ی داخلی دارای ساختاری متراکم است که شکلی شبیه لانه ی زنبور دارد، ضمن اینکه بافت آن بسیار محکم است. زمانی که اتصالات تیغه های استخوانی کم شوند یا ساختار میکروسکوپی خاص آن ها به هم بریزد، در چنین شرایطی، استخوان ها می توانند دچار شکستگی شوند.

در این حالت استخوان ها نمی توانند بار و وزنی را که از بدن به آن ها وارد می شود، تحمل کنند. به عبارت روشن تر، وقتی توده ی استخوانی کاهش پیدا می کند، کمیت استخوان دچار تغییر می شود و وقتی تراکم استخوان کاهش می یابد، کیفیت آن تغییر پیدا می کند، درواقع تیغه های بین استخوانی پوک و اتصالات آن ها در اثر ابتلا به پوکی استخوان، سست خواهند شد.

تأثیر گذر زمان بر بدن

برخى عوامل بروز پوکى استخوان غیرقابل کنترل هستند. براى مثال، یکى از این عوامل، افزایش سن است و هر چه سن بالاتر مى رود، احتمال ابتلا به پوکى استخوان هم استخوان است، این مسئله در سن بیست تا چهل سالگى بیشتر مى شود. بدن تا سن بیست سالگى در حال ساخت تثبیت مى شود و از چهل سالگى به بعد تراکم استخوان کم مى شود. بعد از سن چهل سالگى انتظار مى رود که بین نیم تا یک درصد در سال، تراکم استخوان کاهش پیدا کند.

به فکر فردا باش

برای پیشگیری از پوکی استخوان باید از زمان کودکی و نوجوانی، به فکر بود چون این سنین مهم ترین زمان برای ساخت استخوان محسوب می شوند، به همین دلیل افراد باید به این دوران، توجه ویژه ای داشته باشند. باید به این دوران مثل یک بانک نگاه کرد یعنی فرد تا جایی که می تواند باید به فکر ذخیره ی کلسیم برای سنین بالاتر باشد. کلسیم تا حدود سن بیست سالی در بدن ذخیره می شود و با افزایش سن، این کلسیم مورداستفاده قرار می گیرد.

شیوع شکستگی استخوان در خانم ها

جنسیت یکی دیگر از عواملی است که می تواند در پوکی استخوان نقش داشته باشد. این عامل یکی از عواملی محسوب می شود که غیرقابل کنترل است. خانم ها بیشتر از آقایان، مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند. خانم ها نسبت به آقایان توده ی استخوانی کوچک تر و ظریف ترى دارند که همین مسئله می تواند احتمال ابتلا به پوکی استخوان را در خانم ها افزایش بدهد. به طورمعمول، از هر سه زن، یک نفر به پوکی استخوان مبتلا خواهد شد، درحالى که در مردان این عدد متفاوت است یعنی از هر هشت مرد فقط یک نفر به پوکی استخوان مبتلا می شود. یکی دیگر از عواملی که باعث می شود خانم ها بیشتر از آقایان مستعد ابتلا به پوکی استخوان شوند، مسئله ی یائسگی است. به طورکلى ده سال بعد از یائسگی، حدود پنج تا ده درصد توده ی استخوانی در خانم ها از بین خواهد رفت. این مسئله به دلیل عدم تولید هورمون استروژن به وجود می آید. این هورمون، نقش مهمی را در استحکام استخوان های بدن دارد. آن دسته از خانم هایی که به دلیل ابتلا به بیماری و در اثر جراحی، تخمدا نشان برداشته شده است، احتمال دارد زودتر از بقیه به پوکی استخوان مبتلا شوند. البته آقایان نیز به پوکی استخوان مبتلا می شوند و معمولاً از سن شصت وپنج سالگى به بعد، احتمال پوکی استخوان وجود دارد.

چقدر ارث به شما می رسد؟

یکی دیگر از عوامل مهمی که می تواند در ابتلا به پوکی استخوان نقش داشته باشد، وراثت است، درواقع داشتن حداکثر توده ی استخوانی تا حدود ۷۰ درصد به عامل وراثت بستگی دارد. در خانواده ای که پدر یا مادر به پوکی استخوان مبتلا هستند، احتمال اینکه فرزندان در سنین بالا به پوکی استخوان مبتلا شوند، نسبتاً بالاست.

برو چاق شو!

یکی از عواملی که می تواند در ابتلا به پوکی استخوان نقش داشته باشد، وزن فرد و اندازه ی استخوان های بدن است، طورى که هر چه خانم ها از نظر استخوان بندی درشت تر باشند، کمتر به پوکی استخوان مبتلا خواهند شد. آن دسته از خانم هایی که لاغر هستند، به نسبت خانم های چاق با استخوان بندی درشت، بیشتر مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند.

رابطه ی کورتون با پوکی استخوان

خیلی از افراد بر این باورند که برخی از داروها به ویژه داروهای حاوی کورتون، می توانند باعث ابتلا به پوکی استخوان شوند. داروهای ضد تشنج و داروهای کورتونی می توانند زمینه ی ابتلا به پوکی استخوان را افزایش بدهند. افرادی که بیش از سه ماه از داروهای کورتونی استفاده کرده باشند، مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند؛ اما برخلاف تصور عموم، دارویی مثل «لِووتیروکسین» (Levothyroxine) که برای درمان گواتر (تیروئید) تجویز می شود، تأثیرى در ابتلا به پوکی استخوان ندارد و این یک باور نادرست محسوب می شود که این دارو در ابتلا به پوکی استخوان نقش دارد. این دارو تنها در شرایطی که با دوز بالا مصرف شود تا حدودی می تواند در ابتلا به پوکی استخوان نقش داشته باشد. همچنین برخی از افراد تصور می کنند که ایبوپروفن (Ibuprofen) یکی از داروهایی است که می تواند باعث ابتلا به پوکی استخوان شود، این باور نیز اشتباه است چون ایبوپروفن نقشی در ابتلا به پوکی استخوان ندارد.

بقیه مقصرها را بشناسید

غیر از عوامل یادشده، عوامل دیگری هم وجود دارند که می توانند باعث ابتلا به پوکی استخوان شوند. برای مثال، آن دسته از افرادی که به بیماری آرتریت روماتوئید (Rheumatoid arthritis) مبتلا هستند، بیش از بقیه به پوکی استخوان دچار می شوند. یکی دیگر از بیماری هایی که می تواند پوکی استخوان را به همراه داشته باشد، پرکاری یا کم کارى تیروئید است. علاوه بر این، آن دسته از افرادی که به سرطان مبتلا شده اند نیز مستعد ابتلا به پوکى استخوان هستند. همچنین سوء جذب و سوءتغذیه، عوامل دیگری برای ابتلا به پوکی استخوان، محسوب می شوند. آن دسته از افرادی که پیوند اعضا انجام داده اند یا آن دسته از آقایانی که با کمبود هورمون جنسی مواجه هستند، می توانند به پوکی استخوان مبتلا شوند. تمامی این عوامل، جزو مواردی هستند که غیرقابل کنترل محسوب می شوند و نمی توان کار چندانی برای پیشگیری از پوکی استخوان، در این موارد انجام داد.

علائم پوکی استخوان را بدانید

پوکی استخوان یکسری علائم دارد که افراد باید کنند. یکی از علائم پوکی استخوان قوز پشت آن را جدی بگیرند و سریعاً به پزشک مراجعه است. همچنین کاهش قد بیشتر از سه سانتی متر و شکستگی در اثر یک زمین خوردگی ساده، از دیگر علائم پوکی استخوان محسوب می شوند.

جلوی پوک شدن را بگیرید

با وجود اینکه پوکی استخوان در بسیاری موارد غیرقابل پیشگیری است، اما در برخی موارد می توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد. یکی از دلایلی که می تواند باعث کاهش توده ی استخوانی شود، بى تحرکى و نداشتن برنامه ی ورزشی مستمر است. افراد باید ورزش هایی را که روی استخوان فشار وارد می کند (ورزش هایی مانند کوهنوردی و پیاده روی) در برنامه ی زندگی خود قرار بدهند. انجام این کار می تواند از پوکی استخوان پیشگیری کند. یکی دیگر از مواردی که افراد باید به آن توجه کافی داشته باشند، تغذیه است. داشتن یک برنامه غذایی سالم و مصرف به اندازه ى کافی کلسیم و ویتامین دی (D) می تواند در پیشگیری از پوکی استخوان مؤثر باشد.

علاوه بر این موارد، افراد باید به اندازه ى کافی از پروتئین نیز استفاده کنند. بسیاری از افرادی که در شهرها با هوای آلوده، زندگی می کنند، دچار کمبود ویتامین دی می شوند چون آلودگی هوا می تواند مانع از جذب این ویتامین شود. ویتامین دی برای جذب کلسیم ضروری است، به همین دلیل افراد باید به این مسئله توجه کافی داشته باشند. برای تأمین ویتامین دی، باید از جگر، ماهی چرب و تخم مرغ استفاده کنند. مصرف نوشیدنی های الکلی و کشیدن سیگار و به طورکلى دخانیات، می تواند باعث ابتلا به پوکی استخوان شود. چنانچه افراد بیش از ۱۰ نخ در روز سیگار بکشند، احتمال ابتلا به پوکی استخوان افزایش پیدا می کند.

راه تشخیص چیست؟

علاوه بر توجه به علائم، باید از روش های تشخیصی برای اطمینان از ابتلا نیز کمک گرفت. ام.آر. آی یا یک رادیوگرافی ساده، می تواند به تشخیص این بیماری کمک کند. همچنین برای تشخیص این عارضه، از روش تراکم سنجی استخوان نیز کمک گرفته می شود. بررسی میزان کلسیم و ویتامین دی در بدن از طریق ادرار، یکی دیگر از کارهایی است که باید انجام داد.

درمانی وجود دارد؟

امروزه پوکی استخوان را می توان با داروهای جدید کنترل کرد. یکی از درمان هایی که برای پوکی استخوان وجود دارد، استفاده از داروهایی است که سلول استخوانی را برای ساخت دوباره ، تحریک می کند. استفاده از داروهایی که باز جذب استخوان را کاهش می دهند نیز برای این منظور مفید است. یکسری داروها هم وجود دارند که به کاهش روند پوکی استخوان کمک می کنند. تجویز می شوند. به طورکلى هدف از درمان در پوکی استخوان، افزایش توده ی استخوانی محسوب می شود.