رویای زیبایی؛ از آمریکا تا ایران

رویای زیبایی؛ از آمریکا تا ایران

طراحی چهره باربی به گونه ای انجام شده است که تمام زیبایی ها را یکجا داشته باشد. «موی بور و طلایی، گردن باریک و کشیده، گونه های برآمده، دماغ و دهان کوچک، چشمانی درشت و آبی، لبانی پرگوشت، چهره شاداب، پوست روشن، پیشانی و سری متناسب و …

مجموع اعضای چهره ی باربی را تشکیل می دهد که به ندرت- حتی با هنرمندی تیغ جراحی پزشکان حاذق- هم زمان در یک فرد جمع می شود.

عروسک وسیله ایست که هر دختر را خوشحال می کند اما باربی عروسکی است که رویای بسیاری از دختران دنیا شده است. رویایی که نمی دانند در ورای زیباییش چه اهدافی پنهان شده است.

تاریخچه باربی:
کمپانی متل که در نهایت توانست باربی را عرضه کند، در سال ۱۹۴۵، توسط زوج «هندلر» و «مت» در ایالت کالیفرنیای جنوبی آمریکا تاسیس شد. در سال ۱۹۵۶ روث هندلر در سفری به آلمان به عروسکی که بایلد لی لی نامیده می‌شد برخورد کرد که دقیقا مطابق آن چیزی بود که در سر می‌پروراند. او سه عدد از این عروسک‌ها را خریداری کرد. یکی را به دخترش داد و دوتای دیگر را به متل برد.

عروسک لی لی براساس شخصیت محبوب ظاهر شده در کمیک استریپی شکل گرفته بود. عروسک لی لی اولین بار در سال ۱۹۵۵ در آلمان به فروش رفت و اگر چه در آغاز به بزرگسالان فروخته می‌شد، اما کم کم محبوبیتی بین کودکان بدست آورد که از پوشاندنش با قطعاتی که جداگانه در دسترس بودند، لذت می‌بردند.

روث پس از بازگشت به آمریکا با کمک مهندسی به نام جک راین عروسک مشابهی را طراحی کرد و به نام دخترش باربارا نام باربی را بر آن گذاشت. عروسک باربی برای اولین بار در نهم ماه مارس سال ۱۹۵۹ در شهر نیویورک به نمایش گذاشته شد.

اولین باربی لباس شنا مشکی با خطوط راه راه سفید برتن داشت و با مدل موی دم اسبی و موی بور و خرمایی عرضه شد. اولین عروسک باربی در ژاپن ساخته شد و در سال نخست حدود ۳۵۰٫۰۰۰ عدد از آن به فروش رفت.

طراح باربی، طراح موشک پنتاگون بود!
طراح تغییرات «باربی» در آمریکا در کمپانی «متل»، «جک رایان» است. وی سابقه طراحی موشک اسپارو و هاوک را در پنتاگون داشت. او بخاطر تخصص و استعدادش در شناخت فرم هیکل زنان استخدام شده بود! جک رایان توانست به خاطر استعداد ویژه اش در شناخت فرم بدن زنان، باربی را خلق کند. دختر ۲۰ ساله ای با پاهای بلند و فیزیک بدنی لاغر که نمایشگر یک قد ۱۹۵ سانتی متری است.
طراحی چهره باربی به گونه ای انجام شده است که تمام زیبایی ها را یکجا داشته باشد. «موی بور و طلایی، گردن باریک و کشیده، گونه های برآمده، دماغ و دهان کوچک، چشمانی درشت و آبی، لبانی پرگوشت، چهره شاداب، پوست روشن، پیشانی و سری متناسب و … مجموع اعضای چهره ی باربی را تشکیل می دهد که به ندرت- حتی با هنرمندی تیغ جراحی پزشکان حاذق- هم زمان در یک فرد جمع می شود.

طراحی باربی به عروسک دختر محدود نشد. در سال ۱۹۶۱، کمپانی« متل» دوست پسر باربی یعنی عروسک «کن» را تولید کرد. این عروسک پسری بود با لباس های شیک و موهای قهوه ای با نامی بر گرفته از نام پسر آقای هندلر(رئیس کمپانی متل). به این ترتیب بود که عروسک باربی صاحب یک دوست پسر شد.

بعدها در سال ۱۹۶۳، عروسک «میچ» و در سال ۱۹۶۵، عروسک «اسکیپر» به جمع «کن» و« باربی» پیوستند.

در سال ۱۹۶۸، کمپانی «متل» برای اینکه به باربی یک شخصیت تربیتی جهانی ببخشد، اقدام به ساخت و فروش عروسک های سیاه و زردی نمود که هیکل و اندام آنها کاملا همانند اندام باربی، ولی رنگ پوست و چهره آنها متفاوت است. عروسک دو رگه آفریقایی ـ آمریکایی برای کودکان سیاه پوست در آمریکا و آفریقا که به باربی سیاهان معروف شد، با نام «کریستین» توسط کمپانی «متل» به بازار آمد. این همه مسئله نبود؛ بازار بیش از یک میلیاردی زرد پوستان در آسیا و همچنین تربیت غربی دختران آنان، ضرورت نگاه فرهنگ غربی به آن عرصه را جدی ساخت. در سال ۱۹۹۰، «کی یرا» باربی ژاپنی ها و چینی ها را ساخته و روانه بازار کرد. در کنار این دوست زرد پوست باربی، دو سال قبل از آن (۱۹۸۸) ترزای آمریکای لاتین به جمع دوستان باربی پیوسته بود.

در طی سالیان گذشته، باربی بیش از ۵۰۰ بار در نقش ها و شخصیت های متفاوت عرضه شده است از جمله: پرستار، افسر پلیس، آموزگار، پزشک، دندانپزشک، دامپزشک، خواننده موسیقی راک، ژیمناست، کارآگاه، افسر نیروی دریایی، افسر خلبان، مهماندار هواپیما، دزد، گدا و… که این شخصیت پردازی ها، برای کارکردهای تربیتی این عروسک است.

باربی و سیاست:
در طول ۴۰ سال گذشته عروسک باربی فعال در عرصه سیاست آمریکا بوده است. امریکا
” در آن زمان بعد از اینکه سیاستمداران آمریکایی متوجه کاهش نرخ رشد جمعیت شدند، پس از تحقیقاتی فهمیدند که دختران جوانی که عروسک باربی دارند به تقلید از این عروسک ها، هیچ تمایلی به بزرگ شدن و تغییرات ظاهری ندارند. این شد که کمپانی باربی عروسک های بزرگسال خود را به بازار ارائه کرد تا کودکانی که علاقه ای به بزرگ شدن نداشتند با الگو قرار دادن باربی بزرگ شوند. “
همواره از این عروسک برای پیشبرد اهداف خود استفاده کرد. نباید فکر کرد که تنها هالیوود است که ابزار راهبرد و تاثیرگذاری روحیه امریکایی است بلکه آمریکا از هر ابارز تاثیرگذاری برای اهداف خود استفاده می کند؛ حتی اگر آن بازار یک عروسک باشد. در طول انتخابات ایالتی و ملتی، باربی بسیار فعال بوده است. در طول جنگ ویتنام، گرانادا، پاناما و در انتهای جنگ سرد، باربی نقشهای متفاوتی ایفا کرد.

در طول جنگ عراق و آمریکا در سال ۱۹۹۰، عروسک باربی با پوشش یونیفورم نظامی آمریکایی نقش مهمی در تهییج افکار عمومی مردم آمریکا داشت. باربی حتی در واقع ۱۱ سپتامبر نیز بیکار نبود و با یک یونیفورم نظامی، تبدیل به نیروی نظامی ضدتروریست شد. تیتر آگهی های تبلیغاتی باربی، برای نبرد ضد تروریسم این بود: باربی ـ روح آمریکایی.

باربی و تعلیم و تربیت:
برخلاف آنچه که تصور می شود باربی یک عروسک ساده برای بازی دختربچه ها نیست. باربی پدیده ای بود برای گسترش فرهنگ تربیت از نوع غربی آن. عروسک های باربی توانستند فرهنگ غرب را تغییر دهند. خانم «روت هندلر» همسر رئیس کمپانی متل دریافته بود همچنان که فرزندش باربارا رشد می کند، به شخصیت سازی و تقلید از بزرگسالان در رفتار با عروسکهای کاغذی می پردازد، بنابراین طرح ایده ابداع عروسک واقعی (سه بعدی) به ذهن او خطور کرد.

پس از ساخت باربی، تصمیم بر این شد تا مدل های گوناگونی از لباسها در اختیار کودکان قرار گیرد تا آنان بتوانند شخصیت دلخواه خود را در مدل های مختلف به باربی ببخشند. به مرور زمان باربی کارکرد مهمی یافت؛ باربی به دختران آموزش می داد که جامعه مدرن از آنها به عنوان یک زن چه انتظاری دارد.

کمر باریک و اندام کشیده باربی باعث شده است تا دختران نوجوان در غرب و سایر کشورها برای اینکه اندامشان شبیه باربی شود یا از الگوی باربی خیلی فاصله نداشته باشد، از خوردن غذا به اندازه کافی در سن رشد خود پرهیز کنند. لذا آمار حیرت آور سازمانهای بهداشتی غرب از سوء تغذیه دختران غربی خبر می دهد.

چون مطرح می شد که ترکیب اندام باربی هیچگاه به هم نخواهد خورد، لذا در تربیت دختران برای اینکه در سنین بزرگسالی هیچگاه آبستن نشوند، در حفظ تناسب اندام آنان بسیار موثر بود. در دهه ۹۰ میلادی به دلیل کاهش نرخ تولید مثل در غرب به ویژه در آمریکا، باربی برای تربیت دختران در آن زمینه وارد صحنه شد و در ۱۹۵۵ این عروسک با یک جنین در شکم خود، به بازار عرضه شد تا دختران نوجوان با وضع حمل باربی به دست خود، اشتیاق مادر شدن بیابند. امروزه اسکیپر که خواهر کوچک باربی محسوب می شود، بخشی از پاسخ به درخواست سیاست گذاران فرهنگی برای بچه دار بودن باربی است.

همچنین در آن زمان بعد از اینکه سیاستمداران آمریکایی متوجه کاهش نرخ رشد جمعیت شدند، پس از تحقیقاتی فهمیدند که دختران جوانی که عروسک باربی دارند به تقلید از این عروسک ها، هیچ تمایلی به بزرگ شدن و تغییرات ظاهری ندارند. این شد که کمپانی باربی عروسک های بزرگسال خود را به بازار ارائه کرد تا کودکانی که علاقه ای به بزرگ شدن نداشتند با الگو قرار دادن باربی بزرگ شوند.

متاسفانه تا به حال هیچ کشور و ملتی نتوانسته است در برابر باربی، رقیبی ماندگار و جدی بتراشد و در این عرصه کاملاً شکست نخورده باشد که از جمله «عروسک سندی» در انگلیس است.
در سال ۲۰۰۳ کشور عربستان فروش باربی را به دلیل عدم تطابق با فرهنگ و اندیشه‌های اسلام غیر قانونی کرد.هیئت امر به معروف و نهی از منکر اعلان کرد که عروسک‌های یهودی باربی با پوشش آشکار و وضعیت ننگین و متعلقات و ابزارشان نمادی از فساد و انحراف غرب هستند.
بعد از آن عروسکی مشابه باربی و با پوشش اسلامی و با نام فولا به بازار عرضه شد تا بتواند تا حدودی جای باربی را بگر که متاسفانه این عروسک نیز مثل دارا و سارای ایرانی به اندازه باربی ایرانی تاثیر گذار نبوده است.

باربی در ایران
هرچند که فروش عروسکهای باربی در ایران در سال ۱۹۹٦ به دلیل اشاعه فرهنگ غربی ممنوع شد اما در فروردین سال ۱۳۸۸ بود که حکم «خطرناک بودن باربی» توسط دادستان کل کشور صادر شد. پیش از آن هم فروختن این عروسک‌های آمریکایی در ایران ممنوع شده بود و هر از چندگاهی مقاله‌هایی در مطبوعات وابسته به دولت بر ضد باربی منتشر می‌شد. سرانجام در دی ماه سال ۹۰، پلیس نظارت بر اماکن دستور جمع آوری عروسک‌های باربی از مغازه‌ها را صادر و اعلام کرده پس از این فروش این عروسک ممنوع است.

در سال ۲۰۰۲ نیز نسخه ایرانی این عروسکها به نام دارا و سارا تولید شد، تجربه ای که در مبارزه با باربی آمریکایی چندان موفق نبود.

هرچند پلیس اماکن اقدام به جمع آوری باربی ها می کند اما باربی های حاضر در بازار ایران که همگی از راه قاچاق وارد کشور می شوند، باربی های آمریکایی نیستند بلکه نسخه چینی باربی هستند که در اختیار کودکان ایرانی قرار می گیرد. هر باربی چینی در بازار به قیمت ۵ تا ۱۰ هزار تومان مبادله می شود که اگر همان باربی در آمریکا تولید شده بود قیمتش در ایران تا ۱۰۰هزار تومان نیز می رسید.